Zofia Józefowicz

Zofia Józefowicz urodziła się w 1920 r. w Nikolsku Ussuryjskim (dziś Ussuryjsk) koło Władywostoku w rodzinie zesłańca, rewolucjonisty z 1905 r. W 1923 r. wróciła z rodzicami do Polski, od 1933 r. mieszkała w Radomiu, gdzie ukończyła gimnazjum Marii Gajlowej i w 1939 r. otrzymała maturę. W czasie okupacji pracowała w szpitalu dla jeńców, w Urzędzie Ziemskim, społecznie w Czerwonym Krzyżu i Komitecie Pomocy Społecznej, a w konspiracji działała w Organizacji Harcerek (jako „Marta” prowadziła drużynę „Ognisko”) i w Organizacji Wojskowej Polskiej Partii Socjalistycznej; otrzymała Krzyż Walecznych (1963).

Po wojnie, już jesienią 1945 r., zapisała się na Wydział Humanistyczny UW, chodziła na różne wykłady, a po uruchomieniu na początku 1947 r. kierunku socjologia skupiła się na tej nauce. Wzięła udział w badaniach terenowych na Warmii, na ich podstawie napisała pod kierunkiem Stanisława Ossowskiego pracę magisterską Adaptacja wsi warmińskiej do nowych warunków (1952). W latach 1949–1950 pracowała w Centralnym Ośrodku Oświaty Dorosłych Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego i Ludowego jako zastępca kierownika Poradni Świetlicowej, a w latach 1952–1958 w Związku Izb Rzemieślniczych jako kierownik Wydziału Kultury; przeprowadziła wówczas, omówione w czasopiśmie „Rzemieślnik” badania nad uczniami rzemieślniczymi.

Po restytucji socjologii na UW została asystentką w Katedrze Socjologii Ossowskiego, była członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, po śmierci Ossowskiego i likwidacji Katedry (1964) została w utworzonej na jej miejscu Katedrze Metod Badawczych w Socjologii. Była współautorką badań ankietowych nad światopoglądem społecznym studentów Warszawy 1958 i ogłosiła, wraz ze Stefanem Nowakiem i Anną Pawełczyńską, serię pierwszych raportów prasowych z tych badań. Była entuzjastką badań jakościowych, zwłaszcza w terenie: prowadziła ćwiczenia z ich metod oraz wakacyjne praktyki badawcze, które dla uczestników były szkołą badań terenowych i okazją do poznania nowych środowisk społecznych. Z jej inicjatywy wprowadzono do programu studiów „hospitacje” instytucji życia społecznego. Przez wiele lat była sekretarzem zespołów, w których pracowała, zachowała cenne archiwum Katedry Socjologii. Brała udział w pracach nad koncepcją i organizacją strony społecznej „eksperymentu nowosądeckiego”, zainicjowanego oddolnie i wdrażanego w latach 1958–1964, a oficjalnie zakończonego w 1975 r. programu aktywizacji społecznej i rozwoju gospodarczego Ziemi Sądeckiej. W 1973 r. została przeniesiona z Instytutu Socjologii UW do Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, który sprawował wówczas kierownictwo naukowe nad eksperymentem. Prowadziła tam, za pomocą obserwacji i „małych ankiet”, badania nad zmianami w życiu kulturalnym oraz udzielała konsultacji władzom terenowym. Pracę w IFiS zakończyła w 1980 r.

Na emeryturze swoją energię społecznikowską skierowała ku podziemnej „Solidarności” i duszpasterstwu rolników – organizowała seminaria, na których socjologowie i inni specjaliści przekazywali mieszkańcom wsi swoją wiedzę i alternatywne względem oficjalnych ujęcia historii i rzeczywistości Polski stanu wojennego.

Zmarła w 2003 r.