Wiesław Wiśniewski-Kowalski

Wiesław Józef Wiśniewski urodził się w 1921 r. w Warszawie w rodzinie robotniczej. Gdy miał 7 lat, stracił ojca. Pracował i uczył się wieczorowo, w 1939 r. uzyskał eksternistyczną maturę. Za okupacji dalej pracował jako robotnik, wstąpił do Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, w Kedywie jako „Robert Kowalski” wykonywał zadania specjalne, jako dowódca plutonu był ciężko ranny w Powstaniu Warszawskim; został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Po wojnie, wciąż na „fałszywych papierach”, wyjechał na Wybrzeże, gdzie pracował m.in. jako powiernik Morskiej Grupy Operacyjnej, która zabezpieczała tam polską własność. Był więziony przez władze komunistyczne. Do nazwiska rodowego dodał urzędowo konspiracyjne – Kowalski. W 1948 r. wstąpił na socjologię na UW, ożenił się, w 1952 r. uzyskał magisterium za pracę Pamiętniki jako materiały badań społecznych, napisaną u Stanisława Ossowskiego. Do 1957 r. był asystentem technicznym w Obserwatorium Astronomicznym UW, wówczas zwrócił na siebie uwagę talentem organizacyjnym. Po restytucji socjologii na UW został asystentem w Katedrze Socjologii Ossowskiego, był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Socjolgicznego. Napisał rozdział w zbiorowym opracowaniu wyników badań ankietowych nad światopoglądem społecznym studentów Warszawy przeprowadzonych w latach 1958 i 1961. Na ich podstawie pisał u Ossowskiego pracę doktorską Postawy tolerancji (korelaty i uwarunkowania), ukończył ją u Marii Ossowskiej (1964). Po likwidacji Katedry Socjologii (1964) znalazł się w powołanej na jej miejsce Katedrze Metod Badawczych w Socjologii i zorganizował Pracownię Metodyki i Realizacji Badań Socjologicznych. Pracownia ta, posiadająca własny personel i sortery, długo służyła socjologom w pracy badawczej i dydaktycznej. W 1972 r. Wiśniewski utworzył, już w Instytucie Socjologii, Zakład Socjologii Oświaty i Wychowania, a potem Międzyuczelniany Zespół Badań Socjologicznych nad Problemami Oświaty i ta gałąź socjologii stała się jego specjalnością, przez pewien czas w Instytucie istniała nawet specjalizacja dydaktyczna w tym zakresie.

W 1969 r. opublikował monografię Przystosowanie do środowiska uczelnianego, opartą na badaniach studentów uczelni warszawskich; w badaniach połączył wiele metod: analizę danych urzędowych, ankietę, wywiady, obserwację i analizę listów studentów. Na tej podstawie, posługując się bogatym zestawem wskaźników i analizą wielozmianową, ustalił uwarunkowania i predyktory przystosowania studentów do układu instytucjonalnego uczelni, mierzonego ich powodzeniem w studiach i funkcjonowaniem na I roku. Książka miała dużą wartość diagnostyczną i praktyczną. Za tę pracę autor, który w 1969 r. został docentem, w 1971 r. uzyskał habilitację. W 1979 r. natomiast otrzymał profesurę.

Badania stworzonych przez Wiśniewskiego zespołów, złożonych głównie z ludzi młodych, skupiały się początkowo na funkcjonowaniu studentów w warunkach szkoły wyższej, a potem objęły całość systemu oświatowego: drogi edukacyjne młodzieży i uwarunkowania osiągnięć edukacyjnych, potrzeby, aspiracje i wzorce edukacyjne, problemy zawodu nauczycielskiego, relacje między oświatą a społeczeństwem. Publikacje własne Zakładu Socjologii Oświaty i Wychowania (Zeszyty, 1–52; Monografie i rozprawy, 1–4) zawierają solidną wiedzę empiryczną na temat ówczesnej szkoły i społeczeństwa.

Wiśniewski przykładał wagę do poziomu warsztatowego badań społecznych. Pracował jako badacz i konsultant w kilku instytucjach: w Ośrodku Badań Opinii Publicznej do czasu jego politycznej reorganizacji (1964), w latach 70. w Międzyuczelnianym Zakładzie Badań nad Szkolnictwem Wyższym, a później w Zakładzie Badań nad Czytelnictwem Młodzieżowej Agencji Wydawniczej. Jest autorem oryginalnych prac z zakresu empirycznej metodologii badań sondażowych: artykułu (z Anną Pawełczyńską) o zasadności stosowania próby udziałowej oraz eksperymentu nad wpływem sposobu stawiania pytań na rodzaj odpowiedzi ankietowych. W 1991 r. odszedł na emeryturę. W tym samym roku zmarł i został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (AS).