Wacław Makarczyk
1928 -1986
Wacław Tomasz Makarczyk urodził się w Warszawie w 1928 r. w rodzinie inteligenckiej jako syn Kazimierza i Anieli z Lipskich. W czasie wojny uczestniczył w walce z okupantem (jako harcerz Szarych Szeregów, a później żołnierz Armii Krajowej w Powstaniu Warszawskim). Studia socjologiczne odbył w latach 1948–1952, w toku seminarium Stanisława Ossowskiego przygotował wówczas pracę magisterską Zasady polityki wychowawczej Jana Jakuba Rousseau w Uwagach nad rządem Polski. Po studiach nie mógł znaleźć pracy w zawodzie, głównie ze względu na swoją postawę polityczną oraz wojenną przeszłość. Zarobkował dorywczo, także fizycznie. Na stałe zatrudniono go dopiero w 1954 r. w Instytucie Urbanistyki i Architektury, gdzie pracował do 1957 r. przy opracowywaniu bibliografii z zakresu socjologii miasta, co w pewnym stopniu odpowiadało jego zainteresowaniom socjologicznym i przyczyniło się do wyznaczenia jednego z ważnych nurtów późniejszych prac badawczych. W okresie odwilży politycznej brał aktywny udział w życiu społecznym – w styczniu 1956 r. współtworzył Sekcję Diagnostyki Społecznej Klubu Krzywego Koła. Socjologiczną pracę badawczą podjął w nowo powstałym Ośrodku Badania Opinii Publicznej (1957–1960), później w Ośrodku Badań Prasoznawczych w Krakowie (1960–1962), a ostatecznie w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN (1962–1986), gdzie zajmował się problematyką wiejską. W 1963 r. na podstawie rozprawy obronionej pod kierunkiem Jana Szczepańskiego Czynniki stabilizacji w zawodzie rolnika i motywy migracji do miast uzyskał tytuł doktora, a w 1972 r. podstawą habilitacji stała się praca Przyswajanie innowacji (Studium z dziedziny socjologii wsi i metodologii. Później jego zainteresowania naukowe ewoluowały w kierunku zagadnień więzi społecznej. Nadal głęboko angażował się w inicjatywy obywatelskie, w 1980 r. uczestniczył w organizowaniu komórki „Solidarności” w IFiS PAN. Zmarł w 1986 r. w wieku 58 lat.
W polskiej socjologii zaznaczył swoje miejsce jako badacz zagadnień wiejskich. Praktyka badawcza uświadomiła mu znaczenie zagadnień psychospołecznych i to, jak ważną rolę w badaniach pełnią kwestie natury teoretycznej. Swoje przemyślenia zawarł w dwóch wydanych pośmiertnie pracach: Studiach nad aparaturą pojęciową socjologii (1991) oraz Wspólnocie uczuć i działań (1993), sięgał przy tym do inspiracji pochodzących z myśli Stanisława Ossowskiego i Andrzeja Malewskiego. Andrzej Siciński we wspomnieniu pośmiertnym napisał o nim: „Nie był autorem szczególnie płodnym. Swym pracom stawiał bardzo wysokie wymagania, nie decydował się na publikację tekstów niedopracowanych, przedstawianie koncepcji nie przemyślanych gruntownie. To, co napisał, godne jest uważnej lektury. Stanowi doniosły fragment dorobku powojennej socjologii polskiej”. (MB)
Warszawa: Inst. Urbanistyki i Architektury, 1956.- 12 s.- (Maszynop.).
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1959.- 32.
Badanie zrealizowane w r. 1959 w oparciu o reprezentację (1138 osób) właścicieli gospodarstw powyżej 2 ha.
Wacław Makarczyk, Henryk Stasiak.- Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1960.- 14 s.- (Maszynop.).
Warszawa 1961.- 23 s.- Powiel.- Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”.- [Do użytku wewn.].
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1961.- 23.
Badanie zrealizowane w 1960 r. w oparciu o reprezentację (1002 osoby) właścicieli (lub członków ich rodzin) gospodarstw o powierzchni ponad 2 ha. Tyt. kwestionariusza: Nasze dążenia i warunki życiowe. Kwestionariusz tego badania był zmodyfikowany w stosunku do kwestionariusz pod tym samym tytułem w badaniu opisanym wyżej.
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1961.- 22 s.- (Maszynop. powiel.).
Badanie zrealizowane w 1960 r. w oparciu o reprezentację (982 osoby) ogółu pracujących poza rolnictwem. Tyt. kwestionariusza: Nasze dążenia i warunki życiowe.
1961.- 67 s. - (Maszynop.).- Bibl. IFiS PAN.
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1962.- 45, 2, 2 s.- (Maszynop. powiel.).
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej, 1962.- 54 s.- (OBOP; 9).- (Maszynop. powiel.).
Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1963.- 49 s.- (Do użytku wewnętrznego).- Maszynop. powiel.
Badanie zrealizowane w 1962 r. w oparciu o reprezentację (1154 osoby) młodzieży w wieku 16-24 lata, należącej do rodzin rolniczych w gospodarstwach powyżej 2 ha. Tyt. kwestionariusza: Zajęcia i dążenia młodzieży.
Wacław Makarczyk, Danuta Markowska.- Warszawa: Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio", 1963.- 12 s.- (Maszynop. powiel.)
Badanie zrealizowane w 1963 r. w oparciu o reprezentację (1118 osób) jednostek kierujących gospodarstwami indywidualnymi o obszarze ponad 2 ha. Tyt. kwestionariusza: Sprawy dziedziczenia ziemi i spłat rodzinnych.
Warszawa: 1963.- 61.- Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”, 1963.- 61 s.- (Maszynop. powiel.)- [Do użytku wewn.].
Badanie zrealizowane w 1961 r. w oparciu o reprezentację (1393 osoby) dorosłych mieszkańców wsi. Tyt. kwestionariusza: My i środowisko społeczne.
Warszawa 1963.- 37 s.- Powiel.- Ośrodek Badania Opinii Publicznej „Polskie Radio”.- [Do użytku wewn.]
Badanie zrealizowane w 1962 r. w oparciu o reprezentację (1410 osób) jednostek kierujących indywidualnymi gospodarstwami rolnymi o obszarze ponad 2 ha. Tyt. kwestionariusza: Praca i zainteresowania rolników.
Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1964. - 202 s.
Rec.: Franciszek Jakubczak.- „Wieś Współczesna” 1965 nr 11 s. 133-139.
Włodzimierz Mirowski.- „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1965 nr 4 s. 294-298.
Anna Sianko.- „Studia Socjologiczne” 1965 nr 4 <19> s. 272-276.
Mirosława Jastrząb, Wacław Makarczyk.- Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1968.– 95, [1] s.; 24 cm.- (Raporty z Badań; Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego. Międzyuczelniany Zakład Badań nad Szkolnictwem Wyższym. Pracownia Zagadnień Rekrutacji i Toku Studiów).
Rec.: Władysław Murawski.- „Dydaktyka Szkoły Wyższej” 1968 z. 3/4 s. 196-200.
Wacław Makarczyk, Anna Olszewska-Krukowa, Henryk Siwek, Maria Trawińska.- Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW „Prasa”, 1969.- 413 s.- (Biblioteka Wiedzy o Prasie; ser. 22).
Zawiera art. W. Makarczyka: Rola czytelnictwa prasy na wsi w upowszechnianiu wiedzy rolniczej; Wacław Makarczyk, Anna Olszewska-Krukowa (s. 179-268, 373-388).
Bogusław Gałęski, Wacław Makarczyk, Lili M. Szwengrub; Institute of Philosophy and Sociology. Polish Academy of Sciences.- Vienna: International Social Science Council, 1969.- [kilka liczbowań].- Skrypt. powiel.
Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1971.
Rec.: BORNUS Aleksy.- „Wieś Współczesna” R. 16: 1972 nr 8 <186> s. 154-158;
PEVETZ W.: „Sociologia Ruralis” 1973 nr 3/4 s. 305-306;
TAUBEROVÁ Věra.- „Sociologie a Historie Zemedelstvi” 1973 s. 67-68;
Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: PAN. IFiS, 1978.- 101, [1] s.; 20 cm.
Magdalena Jaakkola, Wacław Makarczyk; [w:] Social structure and change: Finland and Poland: comparative perspective.
[w:] O społeczeństwie i teorii społecznej
Toż: przedr. Studia nad aparaturą pojęciową socjologii, Wacław Makarczyk; do druku przygot. [oraz Od redakcji] Maria Smoła; wstępem opatrzył Jerzy Szacki; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Res Publica Press, 1991.- S. 23-44.
Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: PAN. IFiS, 1991.
Rec. Andrzej Kojder.- „Kultura i Społeczeństwo” T. 36: 1992 nr 1 s. 180.
Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: PAN. IFiS, 1993.
Rec.: Władysław Markiewicz.- „Nowe Książki” 1994 nr 5 s. 10.
„Wieś Współczesna” 1959 nr 7 s. 89-100.
Z. [Zygmunt] Skórzyński, W. [Wacław] Makarczyk.- „Przegląd Socjologiczny” T. 14: 1960 z. 1 s. 151-154.
„Wieś Współczesna” 1961 nr 10 s. 147-148.
„The Polish Sociological Bulletin” 1961 no. 1/2 s. 94-97.- (Research notes).
„Studia Socjologiczne” 1961 nr 2 <2> s. 125-144.
„The Polish Sociological Bulletin” 1963 no. 1 <7> s. 79-83.- (Reseach Notes).
„Wieś Współczesna” 1963 nr 9 s. 46-56.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 1: 1963 (dr. 1964) s. 87-95.
„The Polish Sociological Bulletin” 1965 no. 2 <12> s. 48-60.
Wacław Makarczyk, Anna Olszewska-Krukowa.- „Zeszyty Prasoznawcze” (Kraków) 1965 nr 4 s. 35-48.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 4: 1965 (dr. 1966) s. 143-150.
M. [Mirosława] Jastrząb, w. [Wacław] Makarczyk.- „Życie Szkoły Wyższej” R. 14: 1966 nr 4 s. 136-141.
Anna Olszewska-Krukowa, Wacław Makarczyk.- „Wieś Współczesna” 1966 nr 3 s. 35-44.
„Etudes Rurales” 1967 nr 25/26 p. 159-167.
Wacław Makarczyk, Zdzisław Szpakowski.- „Roczniki Socjologii Wsi” T. 6: 1967 (dr. 1968) s. 276-277.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 6: 1967 (dr. 1968) s. 51-80.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 7: 1967 (dr. 1969) s. 57-70.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 12: 1968 nr 4 s. 59-76.
Wacław Makarczyk, Mirosława Jastrząb-Mrozicka.- „Zeszyty Prasoznawcze” (Kraków) R. 9: 1968 nr 2 s. 83-90.
„Wieś Współczesna” 1968 nr 5 s. 60-69.
„Roczniki Socjologii Wsi” 1968 spec. issue, s. 50-56.
„Wieś Współczesna” 1969 nr 7 s. 89-100.
Mirosława Jastrząb-Mrozicka, Wacław Makarczyk.- „Wieś Współczesna” R. 13: 1969 nr 1 <143> s. 87-99.
„Sociologia Ruralis” Vol. 10: 1970 no. 1 p. 38-56.
Zdzisław Szpakowski, Wacław Makarczyk.- „Wieś Współczesna” R. 15: 1971 nr 6 <175> s. 66-77; nr 7 <173> s. 89-98; nr 8 <174> s. 85-93.
„Sosiologia” (Helsinki) 1972 no. 6 p. 261-267.
„Studia Socjologiczne” 1976 nr 2 <61> s. 119-138.
„Przegląd Polonijny” T. 2: 1976 z. 1 <3> s. 57-67.
„The Polish Sociological Bulletin” 1976 no. 2 <34> s. 31-41.
„Studia Socjologiczne” 1979 nr 1 <72> s. 29-49.
„The Polish Sociological Bulletin” 1982 no. 1/4 <57/60> s. 133-154.
Mat. prezentowany na VI Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym w Łodzi w 1981 r.
przekł. i oprac. Wacław Makarczyk.- „Kultura i Społeczeństwo” T. 28: 1984 nr 2 s. 251-252.
Przekł. i oprac. rec. Williama Charltona (“The British Journal of Aesthetics” Vol: 20: 1980 no. 2 p. 106-107) z książki Stanisława Ossowskiego The Foundation of Aesthetics (Dordrecht: D. Reidel, 1978, XXX, 386 p.).
„Kultura i Społeczeństwo” T. 30: 1986 nr 1 s. 143-158.
Przygot. do dr. Maria Smoła.- „Kultura i Społeczeństwo” T. 32: 1988 nr 4 s. 137-146.
Ref. wygłoszony 15 kwietnia 1986 r. na zebraniu Sekcji Socjologii Prawa PTS, 15 kwietnia 1986. Było to ostatnie publiczne wystąpienie Autora.
[w:] Upowszechnianie nowości produkcyjnych wśród rolników: praca zbiorowa.
[w:] Les transformations de la campagne polonaise.
[w:] Les transformations de la campagne polonaise.
[w:] Zmiany społeczne i postęp techniczny: praca zbiorowa; pod red. Bogusława Gałęskiego.- Wrocław, [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1971.
Komentarz do wprow. Ryszarda Manteuffla: Perspektywy zmian struktury społeczno-gospodarczej rolnictwa w latach 1970-2000.
Wacław Makarczyk, Jan Błuszkowski; Kształt struktury społecznej: studia do syntezy: praca zbiorowa; red. Włodzimierz Wesołowski; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1978.- S. 171-231.
Toż: w j. słowac., pt.: Zmeny vrstvy dusevnych pracovnikov w Polsku; Jan Błuszkowski, Wacław Makarczyk; [w:] Inteligencia v socialisticeskej spolecnosti.- Bratislava: “Pravda”, 1981.- S. 97-149.
„Przegląd Socjologiczny” T. 14: 1960 z. 1 s. 183-189.
Z książki: Lipset Seymour Martin, Trow Martin A., Coleman James: Union democracy, the internal politics of the international typographical Union.- Glencoe, Ill., 1956.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 1: 1963 (dr. 1964) s. 150-151.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” T. 27: 1962 no. 1-4.
Organizacja i metody upowszechniania wiedzy rolniczej w Polsce.
Z pracy dr.: Jan Górecki: Analiza organizacji oraz metod upowszechniania wiedzy rolniczej w Polsce; Warszawa 1963.- 140 s.- Rkps. SGGW.- Promotor: Leon Lewandowski, Wydz. Ekon.-Roln.).
[rec.]/ W. Makarczyk.- „Roczniki Socjologii Wsi” T. 2: 1964 (dr. 1965) s. 226-228.
Rec. z: czas.: “Rural Sociology” Vol. 28: 1963 no. 1-4.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 3: 1964 (dr. 1966) s. 145-147.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 29: 1963 no. 1-2.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 4: 1965 (dr. 1966) s. 253-254.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 29: 1964 no. 3-4; Vol. 30 nr 1
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 5: 1966 (dr. 1967) s. 215-217.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 30: 1965 no. 2-4.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 6: 1967 (dr. 1968) s. 251-252.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 31: 1966 no. 1-2.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 7: 1967 (dr. 1969) s. 278-280.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 31: 1966 no. 3-4.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 8: 1968 (dr. 1970) s. 237-240.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 32: 1967 no. 1-4, vol. 33: 1968 no. 1-2.
„Roczniki Socjologii Wsi” T. 10: 1970 (dr. 1972) s. 349-353.
Rec. z: czas.: „Rural Sociology” Vol. 33: 1968 no. 3-4, vol. 34: 1969 no. 1-4.
Teoretyczne i metodologiczne problemy statystyki społecznej: materiały z konferencji GUS, 20 XI 1
„Antena” (Warszawa) 1958 nr 4 s. 30-31.
„Życie Gospodarcze” (Warszawa) 1959 nr 16 s. 1, 6.
„Gromada-Rolnik Polski”: (Warszawa) 1961 nr 131.
Wacław Makarczyk, Danuta Markowska.- „Życie Gospodarcze” (Warszawa) 1963 nr 44 s. 6.
Wacław Makarczyk: 1928-1986: [wsp.]; A.S.- „Informacja Bieżąca; PTS” 1986 nr 12: (z 30 października) s. 6.
Wacław Makarczyk: (19 stycznia 1928 - 23 czerwca 1986); Winicjusz Narojek.- „Studia Socjologiczne” s. 26: 1986 nr 4 s 5-10, il.
Wacław Makarczyk: (1928-1986); Andrzej Siciński.- „Kultura i Społeczeństwo” T. 31: 1987 nr 1 s. 253.
Już 20 lat nie ma wśród nas Wacka Makarczyka; Andrzej Kojder.- „Informacja Bieżąca; PTS” 2006 nr 82: (czerw.) s. 50-51.
Toż: przedr., pt.: Socjolog nieprzeciętny: Wacław Makarczyk; [w:] Pożegnania; Andrzej Kojder.- Warszawa: Ofic. Nauk., 2014.- s. 88-89.