Stefan Nowakowski
1912 -1989
Stefan Jan Nowakowski urodził się w 1912 r. w Kobyłce, wówczas wsi gminnej koło Wołomina, w biednej, ale światłej rodzinie chłopskiej. W 1932 r. uzyskał maturę w IV Gimnazjum Miejskim w Warszawie, a w 1936 r. – magisterium na Wydziale Prawa UW. Ciekawy świata zainteresował się problemami narodowościowymi i uczestniczył w seminarium w Instytucie Badań Spraw Narodowościowych. W 1937 r. zaczął studiować socjologię na Wydziale Humanistycznym UW, wybuch wojny nie pozwolił mu zdać końcowych egzaminów. Na studiach poznał Stanisława Ossowskiego i Józefa Chałasińskiego, zatrudnionych w Katedrze Socjologii kierowanej przez Jana S. Bystronia. W 1937 r. otrzymał też pracę asystenta w Polskim Instytucie Socjologicznym i uczestniczył w jego badaniach terenowych, najważniejszym z nich było etnosocjologiczne badanie Józefa Obrębskiego na Polesiu i Wołyniu. Zbadał tam i opisał w niewydanej monografii wieś Nowa Dąbrowa, reszta materiałów spłonęła w 1939 r.
W czasie okupacji pracował jako urzędnik gminny i kierował agendą Rady Głównej Opiekuńczej w Kobyłce, potem wrócił do Warszawy. Był czynny w pracy konspiracyjnej – wystawiał fałszywe dokumenty i pomagał Żydom, pisał dla Armii Krajowej analizy sytuacji bieżącej na Kresach. Po powrocie Chałasińskiego i Ossowskiego ze Lwowa do Warszawy związał się z tajnym Polskim Instytutem Socjologicznym (PIS) i środowiskiem naukowym okupowanej Warszawy. Po powstaniu Polski Lubelskiej i klęsce Powstania Warszawskiego udał się z Chałasińskim do Lublina. Uwięziony tam przez władze komunistyczne, został zwolniony dzięki Chałasińskiemu i podjął pracę w ujawnionym przez niego PIS.
Wiosną 1945 r. rozpoczął pracę u Chałasińskiego na tworzącym się Uniwersytecie Łódzkim, ale w tym samym roku wrócił na UW, do reaktywowanej Katedry Socjologii, gdzie zastępował w pracy i troszczył się o chorego Bystronia. Napisał u niego pracę doktorską Mieszczaństwo polskie na przełomie XVIII i XIX wieku (1947); był to pierwszy po wojnie doktorat z socjologii na UW i pierwsza praca autora z socjologii miasta, dziedziny, która stała się jego specjalnością. Pozostawał w bliskich stosunkach z Ossowskim. W 1950 r., po likwidacji katedr socjologii, objął nową Katedrę Techniki Społecznych Badań Terenowych, a gdy w 1952 r. i ją zlikwidowano, znalazł się w Zakładzie Materializmu Historycznego, teraz już na nowym Wydziale Społeczno-Filozoficznym, którego był prodziekanem. Wraz z Julianem Hochfeldem podjął, na podstawie materiałów pamiętnikarskich, badania nad kształtowaniem się przed wojną „rewolucyjnej świadomości klasy robotniczej”, a także prowadził własne badania nad robotnikami w mieście. Działał w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej. W 1952 r. ożenił się z Sarą (Ireną) Hurwic, urodziła się im córka Agnieszka, w przyszłości także socjolog.
Brał udział w restytuowaniu socjologii po 1956 r., zakładał Polskie Towarzystwo Socjologiczne i pełnił w nim ważne funkcje. Jego artykuł Warszawski hotel robotniczy i jego mieszkańcy (1957) był jedną z pierwszych prac empirycznych w odradzającej się socjologii. W 1957 r. otrzymał na UW Katedrę Socjografii, rozbudowaną w 1964 r. w Katedrę Socjologii Szczegółowej, a po powstaniu Instytutu Socjologii objął powstały z niej Zakład Socjologii Miasta i Wsi. W roku 1957/1958 przebywał na Uniwersytecie Chicagowskim jako pierwszy stypendysta Fundacji Forda, badał tam Polonię. W 1960 r. został profesorem, a w 1971 r. członkiem PAN, pełnił prestiżowe funkcje akademickie, był obecny w międzynarodowym życiu naukowym. Na Uniwersytecie prowadził zajęcia z metod badań społecznych (był mistrzem badań terenowych), socjologii rodziny, problematyki Ziem Zachodnich, procesów urbanizacyjnych, socjologii wsi i miasta. Jego popularne seminarium magisterskie (napisało na nim prace ok. 200 studentów) przyciągało szczególnie wielu studentów spoza Warszawy. W latach 1961–1968 w Instytucie Filozofii i Socojologii PAN kierował Zakładem Socjologii Miasta, a potem w jego obrębie zespołem struktury ludności miejskiej. Prowadził tam ogólnopolskie seminarium, które skupiało i integrowało badaczy miasta z całego kraju. Wśród wypromowanych przez niego doktorów znaleźli się późniejsi profesorowie Jan Malanowski, Edward Ciupak, Włodzimierz Mirowski, Witold Morawski, Bronisław Misztal, Brunon Synak, Andrzej Sadowski i Leszek Gołdyka oraz Jan Węgleński, który po jego odejściu na emeryturę (1982) objął po nim zakład na UW.
Nowakowski uczestniczył w kierowanych przez Ossowskiego powojennych badaniach studenckich na Warmii i Mazurach oraz w badaniach nad więzią narodową i regionalną na Śląsku Opolskim. W szkicu Stanisław Ossowski jako badacz terenowy (1983) dał cenny obraz wczesnych badań społecznych na UW. Już w 1946 r. rozpoczął własne badania nad tworzeniem się nowych społeczności na Ziemiach Odzyskanych i w 1951 r. habilitował się na podstawie pracy Przemiany społeczne ludności autochtonicznej na Śląsku Opolskim. Badania ta kontynuował przez wiele lat.
W Przeobrażeniach społecznych wsi opolskiej (1960) Nowakowski opisał zmiany we wsi Dobrzeń Wielki od schyłku XIX w., powodowane przez procesy i wydarzenia historyczne, a na tym tle – ścieranie się nowych dążeń jednostek z religią i konserwatyzmem obyczajowym oraz walkę o zachowanie polskości, a na koniec wrastanie wsi w szerszą zbiorowość polską w warunkach zmiany ustrojowej. W książkach Adaptacja ludności na Śląsku Opolskim (1957) i Narodziny miasta (1967) zarejestrował, jak (w Kędzierzynie) miejscowi Polacy i różne przybyłe grupy regionalne najpierw zderzają się, a potem poprzez współżycie zrastają w jedną społeczność małego miasta. Proces ten przyspieszyła budowa zakładu przemysłowego i napływ nowej ludności, głównie młodej i wiejskiej, Kędzierzyn stał się podobny do miast w Polsce Centralnej. Książka Narodziny miasta jest nie tylko bogatym zapisem długotrwałego procesu społecznego, ale także unikalną monografią terenową dużego miasta.
Nowakowski objął swymi badaniami i syntezami wiele problemów miasta, urbanizacji i relacji miasto-wieś. Mógł obserwować kolejne etapy procesów urbanizacyjnych, zmiany w strukturze społecznej większych miast i mniejszych społeczności, stołecznej Warszawy i miast Ziem Zachodnich, wpływ industrializacji na urbanizację i fabryk na miasto, otwieranie się i egalitaryzację miast, wychodźstwo ze wsi i ruralizację miast. Wydany w 1988 r. tom studiów Miasto polskie w okresie powojennym pokazuje bogactwo jego zainteresowań i wkład do wiedzy o społeczeństwie polskim. Jego pośmiertny zbiór szkiców Sylwetki polskich socjologów (1992), oparty także na doświadczeniu własnym, jest źródłem do historii socjologii w Polsce i ukazuje autora jako kontynuatora jej mistrzów. Sam Nowakowski cieszył się ogólnym szacunkiem ze względu na swój dorobek, a także cnoty osobiste.
Zmarł w Warszawie w 1989 r. i został pochowany na Cmentarzu Północnym. (AS)
Warszawa: Inst. Bad. Spraw Narod., 1939.- 139 s.- (Z badań nad polską ludnością wiejską na Ziemiach Wschodnich; z. 1).- Powiel.
Poznań: Inst. Zachodni, 1957.– X, 165, [1] s.; 21 cm.- (Ziemie Zachodnie: studia i materiały; nr 1).
Rec.: Paweł Beylin.- „Przegląd Kulturalny” 1957 nr 24 s. 2-3.
Władysław Demkow.- „Kwartalik Opolski” 1957 nr 4 s. 132-139.
Andrzej Kwilecki.- „The Polish Sociological Bulletin” 1962 no. 3/4 <5/6> s. 117-119.
Poznań: Inst. Zachodni, 1960.– 256 s.; 21 cm.- (Ziemie Zachodnie: studia i materiały; nr 4).
Rec.: Edward Ciupak.- „Studia Socjologiczne” 1961 nr 3 <3> s. 245-249.
Bohdan Jałowiecki.- „Odra” 1961 nr 6 s. 94-95.
Barbara Krawczyk: Procesy adaptacyjne na Opolszczyźnie.
[Zakład Socjologii Miasta Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk].-Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1964. – 418, [1] s. ; 20 cm.
Bibliogr. prac z zakresu socjologii miasta i procesów urbanizacji, s. 379-405 (poz. 473).
Rec.: Jan Turowski.- „Studia Socjologiczne” 1965 nr 4 <19> s. 256-258.
Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1967.- s.434.
Rec.: Józef Chałasiński.- „Przegląd Socjologiczny” 1968 T. 22 z. 2 s. 262-263.
[oprac. w Zakładzie Socjologii Miasta Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk].- Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1969.- 410, [1] s.; 22 cm.
Rec.: Marian Drozdowski.- „Nowe Drogi” 1969 nr 9 <244> s. 152-155.
(Warszawa 1970).- 32 s. ; 4*.- Powiel.
Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1988.– 458, [1] s.; 21 cm.
Rec.: Jan Szczepański: Ostatnia książka Stefana Nowakowskiego.- „Nowe Książki” 1989 nr 7 s. 32-33
Zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- 275, [2] s., [1] k. tabl.; 20 cm.
Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1964.
Zawiera art. S. Nowakowskiego: Miasta Ziem Zachodnich.
Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1967.- 272 s.; 20 cm.- (III Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny w Warszawie, 2-6 lutego 1965 roku).
Zawiera art. S. Nowakowskiego: Procesy urbanizacyjne w powojennej Polsce.
[oprac. w Zakładzie Socjologii Miasta Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk].- Warszawa: „Książka i Wiedza”, 1969. - 410, [1] s.: il.; 22 cm.
Warszawa: Państ. Inst. Wyd., 1972.- 587 s.
Rec.: Leszek Moczulski.- „Nowe Książki” (Warszawa) 1972 nr 10 s. 5-8.
Janina Szczepańska..- „Miesięcznik Literacki” 1973 nr 3 s. 137-139.
Materiały z II Ogólnopolskiej Konferencji Socjologów Miasta, 30 XI – 1XII 1972; [red. nauk. Stefan Nowakowski, przy współpr. Włodzimierza Mirowskiego]; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1974. – 264 s.; 21 cm.
red. Stefan Nowakowski, Włodzimierz Mirowski; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1980.– 351 s.; 21 cm.
„Sprawy Narodowościowe” 1938 nr 3 s. 352-354.
„Szkoły Wyższe” 1946 nr 1 s. 2-9.
„Szkoły Wyższe” 1946 nr 1 s. 54-56.
„Wiedza i Życie” 1946 z. 3 s. 266-269.
„Szkoły Wyższe” 1947 nr 2 s. 37-42.
„Życie Nauki” T. 5: 1948 nr 27/28 s. 203 -209.
„Myśl Współczesna” 1950 nr 7<50>: (lipiec) s.60-86.
Julian Hochfeld, Stefan Nowakowski.- „Myśl Filozoficzna” 1953 nr 4 <10> s. 242-268.
„Problemy” 1953 nr 5 s. 346-347.
„Myśl Filozoficzna” 1955 nr 3 <17> s. 195-201.
„Nauka Polska” R. 3: 1955 nr 2 s. 150-159.
„Nauka Polska” R. 4: 1956 nr 2/3 s. 326-329.
„Problemy” 1956 nr 10 s. 748-749.
„Transactions of the Third World Congress of Sociology” Vol.3: 1956 (London: ISA) p. 329-337.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 1: 1957 nr 1 s. 229-234.
O badaniach prof. Gabriela Le Bas we Francji.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 1: 1957 nr 1 s. 190-191.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 1: 1957 nr 2 s. 33-62.
„Problemy” 1957 nr 8 s. 603-604.
„Przegląd Socjologiczny” T. 11: 1957 s. 259-283.
„Przegląd Socjologiczny” T. 12: 1958 s. 32-71.
Toż: wersja skróc.: [w:] Uniwersytet powszechny w środowisku robotniczym: charakter, podłoże kulturalne, organizacja; Kazimierz Wojciechowski.- Warszawa: TWP, 1958.- S. 103-150.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 3: 1959 nr 1 s. 63-97.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 3: 1959 nr 1 s. 220-228.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 3: 1959 nr 4 s. 31-51.
[Czwarty] IV Światowy Kongres Socjologiczny/ Stefan Nowakowski.- „Problemy” 1959 nr 11 s. 820
„Kultura i Społeczeństwo” T. 4: 1960 nr 3 s. 99-111.
Toż: przedr. [w:] „Szczecin” 1960 z. 6/7 s. 83-100.
Toż: w j. ang., pt.: Social ties in the Western Territories; Stefan Nowakowski.- „Polish Western Affairs” Vol. 2: 1961 no. 1 s. 31-46.
„Nowe Drogi” R. 14: 1960 nr 6 s. 33-41.
„Polish Perspectives” 1960 no. 5 s. 28-32.
Toż: w j. fr., pt.: Liens nouveaux sur les vieilles terres de Pologne; Stefan Nowakowski.- „Perspectives polonaises” 1960 no. 5 s. 22-28.
Omawia zagadnienie reintegracji autochtonów Opolszczyzny do Polski.
„Polish Western Affairs” Vol. 2: 1961 no. 1 s. 31-46.
„Przegląd Socjologiczny” T. 15: 1961 z. 2 s. 158-160.
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1961 z. 2 s. 273-291.
„The Polish Sociological Bulletin” 1963 no. 2 <8> s. 58-66.- (Numer: In Memory of Stanisław Ossowski).
„Przegląd Socjologiczny” T. 17: 1963 z. 1 s. 35-52.
„Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1963 z. 1 s. 261-275.
„Studia Socjologiczne” 1963 nr 1 <8> s. 97-110.
„The Polish Sociological Bulletin” 1964 no. 2 <10> s. 68-83.
„Studia Socjologiczne” 1964 nr 2 <13> s. 49-67.
„Studia Socjologiczne” 1964 nr 4 <15> s. 95-118.
Toż: przedr. [w:] „Przegląd Socjologiczny” T. 28: 1976 s. 244-267.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów/ Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska.
„Studia Socjologiczne” 1965 nr 3 <18> s. 43-59.- (numer zawiera referaty wygłoszone na III Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym, Warszawa, 1-6 lutego 1965).
Toż: przedr. [w:] Przemiany społeczne w Polsce Ludowej: studia; Stefan Nowakowski.- Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1965 s. 133-172.
„The Polish Sociological Bulletin” 1968 no 2 <18>.
„Człowiek i Światopogląd” 1969 nr 12 <53> s. 46-60.
Toż: przedr. [w:] „Przegląd Socjologiczny” T. 24: 1971 s. 419-430.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 13: 1969 nr 1 s. 35-51.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 13: 1969 nr 4 s. 206-209.
„Ideologia i Polityka” 1970 nr 9 s. 9-19.
„The Polish Sociological Bulletin” 1970 no 1 <21> s. 112-127.
Przedr.: [w:] Polish sociology: selection of papers from „The Polish Sociological Bulletin”/ „The Polish Sociological Association”.- Wrocław [etc.]: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1974.- S.205-220.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 15: 1971 nr 1 s. 51-61.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 15: 1971 nr 3 s. 97-105.
Toż: przedr. [w:] Miasto polskie w okresie powojennym; Stefan Nowakowski.- Warszawa: Państ. Wyd. Nauk., 1988.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 16: 1972 nr 1 s. 77-94.
„Nowe Drogi” 1972 nr 8 s. 44-54.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 17: 1973 nr 3 s. 23-40.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 18: 1974 nr 3 s. 35-58.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 79-126.
„Studia Socjologiczne” 1974 nr 4 <55> s. 21-45.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 19: 1975 nr 1 s. 89-104.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 20: 1976 nr 2 s. 53-66.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 20: 1976 nr 3 s. 37-58.
„Przegląd Socjologiczny” T. 28: 1976 s. 244-267.
„International Journal of urban and regional Research” Vol. 3: 1979 no. 2 p. 203-208.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 23: 1979 nr 1/2 s. 35-56.
Toż: predr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 13-47.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 23: 1979 nr 4 s. 131-151.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 24: 1980 nr 1/2 s. 77-87.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 24: 1980 nr 1/2 s. 11-17.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 139-149.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 25: 1981 nr 1/2 s. 3-16.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 26: 1982 nr 1/2 s. 3-20.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 151-177.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 27: 1983 nr 4 s. 59-73.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 179-201.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 29: 1985 nr 4 s. 98-118.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 203-233.
„Kultura i Społeczeństwo” T. 33: 1989 nr 2 s. 163.
Toż: przedr. [w:] Sylwetki polskich socjologów; Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 235-260.
[w:] Jak pracuje człowiek: z badań polskich psychologów, socjologów i ekonomistów.
[w:] Zagadnienia demograficzne i socjologiczne Ziem Zachodnich i Północnych.
[w:] Przemiany społeczne w Polsce Ludowej: studia.
[w:] Przemiany społeczne na Ziemiach Zachodnich: praca zbiorowa.
[w:] Teoria i badania socjologiczne a praktyka społeczna: wybór materiałów.
[w:] Przemiany społeczne w Polsce Ludowej pod wpływem industrializacji: praca zbiorowa.
[w:] Florian Znaniecki i jego rola w socjologii: praca zbiorowa.
Toż, przedr. [w:] Sylwetki, s. 127-137.
[w:] Transformations de l'environment, des aspirations et des valeurs.
[w:] Społeczeństwo wychowujące: rzeczywistość i perspektywy: materiały sesji naukowej: [Jabłonna 1979 r.].
[w:] O społeczeństwie i teorii społecznej: Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego: praca zbiorowa.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Sprawy Narodowościowe” 1937 nr 4/5 s. 538-539.
Z książki: Stosunki narodowościowe w rolnictwie pomorskim: żywioł obcy w życiu gospodarczym Pomorza/ oprac. A. Wrzosek [et al.].- Gdynia: Inst. Bałtycki, 1937.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Sprawy Narodowościowe” 1937 nr 4/5 s. 542.
Z książki:WERNER S.: Przemysł rolny na Pomorzu// In: Stosunki rolnicze na Pomorzu.-Gdynia: Inst. Bałtycki, 1937.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Sprawy Narodowościowe” 1937 nr 6 s. 713-714.
Z książki: Praci Ukrainskoho Naukovoho Instytutu: Ekonomicznyj Seminar pry Ukrainskomu Naukowomu Instytuti. Cz. 3.- Warszawa 1937.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Sprawy Narodowościowe” 1938 nr 1/2 s. 186-187.
Z książki: KILARSKI J.: Gdańsk; Poznań: Wyd. Polskie R. Wegenera, 1938.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Sprawy Narodowościowe” 1938 nr 6 s. 698.
Z czasopisma: „Rocznik Wołyński”/ Zarząd Wołyński ZNP. T. 7.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Problemy” 1955 nr 6 s. 425-426.
Z książki: RATAJSKI L.: Podręczny atlas geograficzny. Z. 1. - Warszawa: Wyd. MON, 1955.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Problemy” 1957 nr 1 s. 74-75.
Z książki: ZUBRZYCKI J.: Polish immigrants in Britain.- The Hague: Martinus Nijhoff, 1956.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Problemy” 1957 nr 1 s. 75.
&
Z książki: REAFF M.: Siberia and the reforms of 1822.- Univ. of Washington Press, 1956.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Przegląd Socjologiczny” T. 12: 1958 s. 358-361.
Z książki: WURZBACHER G. [et al.]: Das Dorf in Spannungsfeld Industrieller Entwicklung.- Stuttgart: Ferdinand Enke Verlag, 1954.
[rec.]/ S. Nowakowski.- „Przegląd Socjologiczny” T. 12: 1958 s. 397-399.
Z czs.: „Cahiers Internationaux de Sociologie” (Presses Universitaires de France).
„Nowa Kultura” 1960 nr 11 s. 1, 8, 9.
[wyw.]/ S. Nowakowski: Rodzina: przedmiot badań socjologicznych
„Polityka” 1962 nr 24 s. 11.
„Tygodnik Kulturalny” 1962 nr 13 s. 1, 8-9.
„Kultura” 1964 nr 5 s. 5; nr 6 s. 8.
„Argumenty” 1971 nr 13 s. 1, 3, 14.
„Gazeta Białostocka” 1971 nr 37 s. 1, 3.
„Gazeta Olsztyńska” 1971 nr 31.
przedm., s. [uzup.]]. - CIUPAK Edward.- Kult religijny i jego społeczne podłoże: studia nad katolicyzmem polskim
WYCECH Czesław.- Powstanie chłopskie w roku 1846: Jakub Szela
Zawiera inf. w bibliogr. załącznikowej (s. 233) – jako źródło w cz. Chłopi i działacze chłopscy o ruchu chłopskim w Galicji w 1846 roku podano: „Wywiady z chłopami z 1950 roku, przeprowadzone przez Zakład Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego pod kierownictwem prof. prof. S. Ossowskiego i St. Nowakowskiego”.
MALANOWSKI Jan.- Przemiany społeczne w podwarszawskim miasteczku w latach 1938-1960
CIUPAK Edward.- Problemy socjologiczne kultu religijnego w Polsce: (studia nad katolicyzmem polskim)
MIROWSKI Włodzimierz.- Migracje do Warszawy: rola napływu ludności w procesach rozwoju ośrodka wielkomiejskiego: aktualny skład i czynniki s
SUFIN Zbigniew.- Ruchliwość pracownicza na tle procesów industrializacji i urbanizacji w powojennej Polsce
ŁOBODZIŃSKA Barbara.- Problemy społeczne współczesnego małżeństwa miejskiego
MORAWSKI Witold.- Konflikt i kooperacja między kapitałem a pracą w socjologii przemysłowej
ŁABUDZKA Irena.- Zjawisko alkoholizmu na tle procesu urbanizacji: studium monograficzne na przykładzie miasta Pruszkowa
WĘGLEŃSKI Jan.- Społeczne problemy małych miast: (analiza porównawcza)
GRAD Mieczysław.- Pamiętnikarze i działacze: przemiany wsi i ruchu ludowego w świetle pamiętników konkursu „Moje życie w Polsce Ludow
KALBARCZYK Ryszard.- Społeczno-zawodowe zróżnicowanie inteligencji Radomia
GAJEWSKI Zdzisław.- Adaptacja robotników pochodzenia wiejskiego do środowiska przemysłowo-miejskiego: (studium o tworzeniu się społeczności
MISZTAL Bronisław.- Rola lokalnych grup rówieśniczych w życiu społecznym młodzieży w wielkim mieście
SYNAK Brunon.- Socjologiczne aspekty przekazywania gospodarstw chłopskich za rentę w związku z procesem urbanizacji
PADUSZEK Jerzy Florian.- Rola szkół średnich w ruchliwości społecznej: (na przykładzie Radomia)
SADOWSKI Andrzej.- Przemiany świadomości białoruskiej mniejszości narodowej w warunkach przejścia do miasta
FALTÁN Lubomir.- Procesy urbanizacji Słowacji po drugiej wojnie światowej
NAUMOWA Stefka.- Poglądy wiejskiego społeczeństwa bułgarskiego na moralność i prawo
NIEDZIAŁEK Marian Cz.- Milicja jako instytucja społeczna: (rola milicji w środowisku wiejskim)
PODEDWORNA Hanna.- Państwowe Gospodarstwo Rolne: analiza socjologiczna
GOŁDYKA Leszek.- Uczestnictwo w kulturze a świadomość zróżnicowań kulturalnych
MALAK Zdzisław.- Uwarunkowania ruchliwości przestrzennej w Wielkim Mieście
Bibliografia prac Stefana Nowakowskiego/ Kazimierz B. Mardoń, Wiesława Mielniczuk-Krupa, Wanda Sadowska; Ośrodek Dokumentacji i Informacji Naukowe
Nowakowski Stefan, prof. zw. Wydz. Nauk Społecznych, dr: [hasło].- „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego” R. 10: 1971 s. 82-83.<
Jubileusz uczonego [prof. Stefana Nowakowskiego]/ Jan Szczepański.- „Polityka” R. 27: 1983 nr 33 s. 8.
Stefan Nowakowski: portret uczonego w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin/ Włodzimierz Mirowski.- „Studia Socjologiczne” 1988 nr 1 <108> s.
Toż:// In: Sylwetki polskich socjologów/ Stefan Nowakowski; zebrała, do druku przygot. i słowem wstępnym opatrzyła Irena Nowakowska; przedm. Jan Szczepański; Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.- Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 1992.- S. 261-276, il.
Stefan Nowakowski: (1912-1989): [nekr.].- „Nauka Polska” 1989 nr 4/5 s. 205-208.
Stefan Nowakowski: 1912-1989: [wsp.]/ Jan Węgleński.- „Informacja Bieżąca/ PTS” 1988 nr 22: (z kwietnia) s. 8.
Stefan Nowakowski: (1912-1989)/ Edward Ciupak.- „Studia Socjologiczne” 1989 nr 3 s. 5-7, il.
Stefan Nowakowski 1912-1989: [wspomn.]/ Jan Szczepański.- „Polityka” R. 33: 1989 nr 14 s. 9.
O prof. Stefanie Nowakowskim/ Jan Węgleński.- „Kultura i Społeczeństwo” R. 33: 1989 nr 3/4 s. 5-6.
Stefan Nowakowski: wspomnienie (1912-89)/ Franciszek Jakubczak, Władysław Markiewicz, Włodzimierz Mirowski, Jan Szczepański.- „Gazeta Wyborcza” 2003 nr 11: (z 14 stycz.) s. 9.
Stefan Nowakowski: wspomnienie (1912-89)/ Franciszek Jakubczak, Władysław Markiewicz, Włodzimierz Mirowski, Jan Szczepański.- „Gazeta Wyborcza” 2003 nr 11: (z 14 stycz.) s. 9.